“Papan Turai” ke ditulis bala lemambang
Suah kitai ninga bala ribai ke datai ari tasik besai lidung linang, bala sida ke bempu idung baka rasung ke tau ngensung munyi orang muji pengaya, pemanah tusun enggau leka jaku kitai bansa Iban, ke nyadi penguan meruan menua Sarawak mansang.
Selalu mega kitai ninga puji ari bansa bukai ke ngembuan degree pemandai antropologi bansa bekenang, puji tinggi ari bansa asal menua diri ke madah jaku Iban nyulut ngeluie ari peninggi penerebai bilun perang.
Bisi mega ke didinga kitai kaung-kaung madah pemanah seregah jaku Iban munyi entelah ke ngelalai ulu lungga bujang telajak Skrang, lalu bisi mega didinga terit rekung keranka penalam jaku karung kitai Iban lebuh ke betundi enggau pangan diri nempalai pemesai kerubung ambika pengelindung jaku lalai kena nyeliah mantah temuai ke datai maya merarau nadai disangkung sumai berapi asi ke mansau enti asap melap datai di perabung, ulih ditanggung sereta ditunga ngagai bujang lemambang lung ke merangap mengap nimang jalung maya ke begawai antu merantu sida ke lama udah parai sulai chundung ngagai menua Mandai Midang.
Siti aja meh utai ke ngasuh ati aku tebelenga, laban nembiak rebak baru kita bansa ke mayuh udah kena kelaung penemu lama, tegal meminang indai sida ke bejaku kurang penelaba, laban kelalu lama ngejang bejalai ninggalka ruang bilik penaik rumah panjai ke dedinggai tinggi gegiau ninting bukit baka peninggi langit mingkai ke besai ngerembai mungkur dunya mansang.
Kenyau ari mit sampai ka tuai tudah pangan endang udah angkun ninga pemanah munyi jaku kitai Iban dimain lemambang maya rami, jaku kelulu menua jelu antu gerasi tuok tuwie, ke gagit ngerising ngayan ngeli baka taring uting ini babi, ke gagit nyungkit ngali ubi jerami sida ibu Indai Mugu, orang ke nguan menua entigis ulu Sungai Entili, ke diatu semak jalai besai alai ngagai kilang Salcra Malupa ili ke memproses minyak sawit ari serata menua mayuh bagi sereta nyadi penampung pengidup bala sida ruang bilik pekereja opis lelanji, ari tuan manija ngagai kerani, ari supervisor ngagai kuli ngambika sida terus kereja ninting hari, kekadang berengkah ari malam sampai pagi tang agi bisi maya ngintu anak, sayau ka bini enggai ka ati enda pegari lantang senang.
Uji kita ninga pemanah tusun jaku kitai Iban kelia menya dalam gawai enggau pengerami sereta mayuh bengkah pengawa, nyengkaum dalam mayuh bengkah main asal enggau ensera ke manah didinga ngasuh teperindang.
Dulu kitai ngading orang Panggau Libau ke Lendat Dibiau Takang Isang, Ngading orang Merawa Lama Munyi Ke Berimba Mungga Nebang, Ngading bala orang Meriu Batu Saum ulu enggau Sikup Bengkang. Ngading orang di kaki Tanah Ruji Menawa Laja Nyerenang Lumpang. Ngading sida Tuchung Engkeranji Padi sereta Puting Titi Enda salah Baka Api Ke Nyadi Mauu Ngerendang.
Ngading sida Keling Gerasi Nading Bujang Berani Kempang, Jelingau Ke Betugau Mayuh Rambang, Keling Aji Rangka Bini Seribu Tunang, Datu Au Pemadu Nama Orang. Raja Siku Penyangga Punggu Berangan Ninggang, Bujang Pengibun Tegar ari Bilun Ensuruk Remang.
Kitai mega ngading anak Keling penama Bujang Mit Temangging-mangging, Bujang Besai Teranjing-ranjing ke mega dikangau orang Menteri Adi Mali Tebuka, Pantang Belulang Mali Telenga, kedua bali nama Damu Bebulu Burit, Jugat Tesat Nyumpit. Bisi ga orang ngumbai anak Keling nya Telajan Nempap Bungkung Tusur Anchur Nyadi Emperan, Tedung Nyengkung Mantuk Melit, Iku Bebelit Dalam Bulan.
Ngading sida Laja Jelinga Tinggi Merabung Kajang, Patah Dabung Penyukung Rang, ngading sida Sempurai Munti Gerai Simbang Ka Jerungkang, Sepatu Manuk Antu Sabung Mali Lenggang, ngading sida Sepungga Aka Sebila Daun Sabang.
Anang meh kitai enda ngenang bala indu orang Panggau baka Endu Sempupu Aur Gangging Kerimpak Batu Cheling Bunsu Keling Gerasi Nading Mandi di Lembing Mata Pedang, sida Endu Sempupu Limau Bebunga Kerimpak Mata Sangga Bunsu Laja Jelinga Tinggi Merabung Kajang.
Ngading sida Apai Bujang Tuai Sarat Sakai Pemanggai Lintang, Tuai Ngah Indai Iya Semilan Bulan Udah Dipegawaika Indai Baru Bisi Gundai Kekepai Mesai Anak Buntak Melenang. Ngading sida Apai Pandak Segatak, kumbai indai iya Taji Tabak Tengah Kelang, ngading sida Renggan Jengkuan Tali Ripang, sida Aya Apai Migul Ari Tunggul Pepat Kesindap, Apai Igau Lalau Ai Nyulap, sida Anchit Chirit Sebelah Babas Tali Undi Tali Galah Ubung Jerenang.
Kitai enda tau enda ngading sida Gelung Batu Nakung Nyingit Nyinggung Nyandar Nerabang, menua sida Indai Mendung Kupak Kundung Punggang Temawang. Nya ga rumah panjai dipegai Ngelai Raja Besai Nadai Besinggang, Pauu Tunggul Enjun Beribu Nadai Beguyang.
Ngading sida Tutung Lali Lalung Aka Ulup Lemandau Gendang, sida Rambuyan Berani Tajam Betangka Lempang, sida Bujang Pedang Marin Ulup Batu Lichin, lumur dua Keling Gerasi Nading, lumur dua Bujang Berani Kempang.
Tau mega disebut ditu baka Gelayan Ampa Bunga Nuing Banggar Bula dikumbai Ragak Riang Dientak Enda Bulih Seputung Munti Rau Ragak Renggang Dudi Dindik Dulu Tejelepi sida ari menua Tasik Gilik Gelumbang, Bena Pangka Pasang.
Ngading bala lelaki bukai ke enda ulih sebut enggau mulut nyambut entupang, tetelah enggau dilah entara rang, bala raban mayuh sida ke ngara diri nunda leka pelaga gitang.
Kitai mega lalu ngading Endu Dara Satu Indu Pemadu Nama Orang, kedua bali nama Jawai Mesanggai Dayang Kumang, Dara Lendai Endu Ngerundai Uchung Mayang. Ngading Dara Lulung Endu Sambung Jala Jarang, Lemuk bejuluk Lulung Bintang.
Lalu enda tau enda disebut ditu mega Emperuji Ati Endu Setegi Mali Besangkut, indai Ngelai, Batu Besai Balut Lumut.
Kitai mega ngingat ka Baka Tangkung Kenyalang Danji, sida ibu ari Sepan Mandam Nyelumbang Endur Raja Babi; sida ibu ari Silak Mansau Batang Buah Engkelili Padi, sida ibu Indai Mendung Kupak Kundung Punggang Tembawang. Ngading sida ibu Geragitik Indu Baik Nadai Nyambang Pemandang.
Nadai ga salah kitai nyebut munsuh asal sida Keling, iya nya Apai Sabit Bekait, Anchung Selung Bebelit aka Endu Dara Adan Enturan Singit, Pintu Tambit Rapit indu chukup bajik nguan menua entigis tisi langit tang kelalu jegit nadai ngetu kena tunggu tegal ditangkap butang.
Ditu aku empegal ngenang pemanah kenang ngena leka jaku setimbal kena bala kitai Iban kelia ngemanahka munyi leka iua didinga, kekadang kena ngarung reti iya ke bendar tang ngambika ujung iya sama sebunyi tauka setimbal. Ngambika chunto dalam genteran di baruh munyi tu nitih tulis Jimmy Donald dalam bup iya Bujang Mit:
“Bujang Mit lalu begari, masukka sirat tak memekat kanggan sepuntang; masukka sirat kabu baka iku tekalau kumpang; ngena tengkelai dimbai ba pun berang; masukka engkerimuk nyentuk pelepetan puang; ngena kelambi baka sida Ulu Ai ngambi ngabang; nyau ngena tempugu bulu kenyalang; ngena ketapu seribu belah tunjang.”
Nya alai orang masuk ngepan ke selalu dinga kitai tau ge kena nimbal tu, baka “Peda ukir ke besenagir tengan belakang, kelingai ke berintai lengan takaang, saan iya sumpitan sumpit tapang, tangkin berangin pedang panjang.”
Diatu nampung baru enggi Jimmy nya tadi:
“Bujang Mit ti bejalai endang sigi kering nunda pating ranggas empiang; sigi lempung nunda puchong tanggung gumbang; sigi lasit nunda sumpi terus direjang; sigi tegar nunda nunda inal leka senapang! Agi beguyat babas, udah datai di munggu sigi! Laju meh pejalai Bujang Mit, nyau enda berasai, hari pan deka tengah hari, iya datai di dampa rega rusa, langkau rega tajau…”
Nyadi lebuh sida Keling kelia deka nurun ngayau, Keling empu sigi selalu nyampi. Leka sampi sereta sada kangau iya kurang lebih munyi ke ditulis Jimmy dalam bup nya tadi munyi tu:
“Oh ni kita petara aki, kita petara ini? Petara apai, petara indai, petara lama, petara suba? Nyenguk kitai tuntun rusuk, bediri tuntun ati, meda tuntun pala!
Ari langit kitai nilik, ari bukit kita malik, ari sungai kitai mudik, mudik sebuah bangkung, undur sebuah buong.
Aku tu ukai ngangau ngapa ngangau pia, aku tu deka ngayau mulau bala, deka nyerang numbangka menua, ngagai langit mit mesai kerepit binggai tanggi, ngagai gerejang bintang baka bulang teku taji!
Aku tu minta tulung minta bandung, kita petara lama, petara suba, petara ti dulu, petara ti mabu! Awakka utai mudah, awakka utai gerah! Awakka utai leligah, awakka orang tatau, ngelaban aku ila, sa anchung selung bebelit, sa apai sabit bekait!
Awakka aku ila, ngayau mulau bala, nyerang numbangka menua. Ngerung baka langit, ngentunchung baka bukit,
Awakka aku baka kuma belumba dua, baka senggal tingkah telaga, awakka gayu ku sentuku, nadai apa ku petara.”
Ninga nya guntur lalu temepur kaya betinggang, ujan lalu nelian labuh nyerepang. Ari nya Keling nemu diri agi bisa ari tuba ulih ngali, agi mang ari kepayang rendam sepagi.
Udah bala sida Keling datai ba rumah munsuh, dia Apai Pandak Segatak Dikumbai Indai Iya Taji Tabak Tengah Kelang seduai Renggan Jengkuan Tali Tipang, lalu manjung nempayung remang, nyada munyi nanjak bunga pasang begemang, nyerais nyau rais-rais munyi menaul lang.
Lebuh ensera ngenang orang ke bamuk bepantap, kitai selalu ninga genteran jaku munyi tu:
“Bepantap meh sida munyi ti mepat madang rasau; ngentum munyi ti beribun ikan Ketungau. Pantap kiba rawai lima, pantap ka mua rawai tiga, pantap kanan rawai lapan, pantap ka belakang enda alah bilang.”
Dalam ensera sida Keling enggau bala iya ari Panggau Libau sigi enda kala alah. Udah sida menang, ensera seruran madah sida sigi manjung dulu apin datai di rumah ngambika orang indu sedia enggau keresa kena niki antu pala.
Dia Keling nyampi baru nyau deka semunyi enggau sampi apin ngayau tadi. Mina ba ujung iya bisi lain mimit, iya baka:
“…aku tu ukai ngangau ngapa, ngangau pia, aku tu miau ading, miau piring, Miau begela miau jawa, aku tu datai pulai ngayau, pulai mulau bala, nyerang numbing menua. Aku tu deka niki ka antu pala, awakka aku tu ila, entuchung baka bukit, ngerung baka langit; baka Kuma belumba dua; baka senggal tingkah telaga; baka tuchung Rabung benama.”
Sida pan enda tau enda begawai enchabuh arung, alai antu pala nya dibai ke tanju. Sida Keling enda tau enda nabur beras kuning nuju tunga menua munsuh sida di langit mit mesai kepit kapir lelabi, di gerenjang bintang baka bulang teku taji.
Nyadi kitai ke macha pan sama besampi minta petara aki petara ini kitai ngenataika jereki, pengerai, reta pengaya awakka kitai bela idup lantang senang nguan menua.
hai..:)dini agi orang bisi ngembuan papan turai nya, ke bisi di temu nuan,.?lama udah ngiga utai nya,.tq,.:)