Tag Archives: Aki Ketupung

Asal Penatai Timang

Dalam leka main timang, kitai suah ninga nama timang jalung, timang kenyalang enggau timang tapang. Pengawa timang (chants) tauka pengap tu endang iya bekaul enggau pengarap lama kitai Iban ti dikumbai beburung. Sebedau  pengawa  nimang tu berengkah, piring deka disediaka dikena mujuk tauka nundukka semengat sida ti dikangauka.

Pun penatai timang tauka pengap tu endang iya sigi ari asuh antu tauka Petara ti dikumbai Lang Sengalang Burung. Agi kelia menya, mensia enggau jelu segulai pendiau. Nyadi, hari siti, Lang Sengalang Burung belaya berebutka rian (tandan rian melunjung) enggau Apai Keling, Ribai sereta Sabit  Bekait. Nitihka jerita, pun rian tu ulih ngasilka mayuh macham buah. Nya alai pun tu diperebutka bala sida sebuat nya tadi.

Beduduk ari laya nya ngujungka sida empat tu tadi enda ulih sependiau agi. Nya alai, Apai Keling lalu pindah ngagai Panggau Libau. Ribai pindah ke menua ngilah tasik. Sabit Bekait Anchung Selung Bebelit pindah ke Tuchung Besanjung Sinjang Tati Redai Isang (Towering Bridge) mindah ke langit lalu bala Iban pindah ke Batang Ai. Sebedau bala Iban pindah ke Batang Ai, Lang Sengalang Burung, Apai Keling, Ribai enggau Sabit Bekait madahka bala Iban jalai ke menua sida iya. Enggau nya, sida ngasuh bala Iban mengap tauka nimang ngambika sida nemu kitai Iban ngangauka sida.

Lebuh sida ninga nama jalai ti disebut dalam timang tauka pengap nya, sida nemu tekala nya bala Iban minta tulung. Lang Sengalang Burung enggau bala Iban agi meruan manah enggau pangan diri laban seduai nadai enggau berebutka rian maya nya. Sida iya agi sepengabang tang sida ke bukai terus enggai bepeda lalu bemunsuh enggau pangan diri.

Advertisement

7 Burung Mali (Beburung) – The 7 Omen Birds

Sengalang Burung seduai bini ia beranak ke tujuh iku anak indu enggau siku anak lelaki. Semua anak indu Sengalang Burung jadi enggau Burung Mali (Omen Mird), nya alai semua ia 7.

Endu Dara Tinchin Temaga Endu Cherebuk Mangkuk China jadi ke Burung Ketupung.

Endu Langgu Ketunsung Ngerembai, Dayang Kumang Bungai Entekai jadi ke Burung Beragai.

Endu Kechapah Dulang Midung, Dayang Kumang Ketunsung jadi ke Burung Bejampung.

Endu Bentuk Chincin Pengabas, Endu Letan Pulai Emas jadi ke Burung Pangkas.

Endu Kechapang Dulang Mas, Iyak Ketupung Bungas Libas jadi ke Burung Embuas.

Endu Mua Puchung Pengabas, Pinggai Besai Nadai Meretas jadi ke Burung Papau.

Endu Dara Chempaka Tempurung Alang, Patri Langit Dayang Kumang jadi ke Burung Malam.

Kengka ke siku-iku anak lelaki Lang Segalang Burung ianya Aji Berani Ngilah Bulan, Entri Suka Raja Rengayan jadi enggau anak Raja Sempulang Gana ti benama Endu Sintung Benih.

Nyadi diatu kitai ngenang laki 7 iku anak indu Aki Lang Sengalang Burung, nitih ka jurut ari 1 ngagai 7, ya ke 1 nya ka paling bisa.

7 Burung Mali (7 Omen Birds):

1. KETUPONG (Rufous Piculet)
Ketupung tu kekadang dikumbai orang EntisKetuai burung mali tujuh iku. Iya menantu Lang Sengalang Burung. Kitai pechaya ke burung Ketupung tu tu burung tengkelak, baka orang tunggal jaku reti ia ngasi, bekuasa, enda tau enda dititihka (authorritative and deliberate). Mayuh orang ngumbai ketupung nya jaluh tauka kikih iya ke bendar, ketupung tu sebansa burung belatuk ti mangah. Dalam timang, Ketupung dikangauka lemambang enggau nama Enting Naing Besumbing Tulang, Raja Taka Nempurung Balang, diau di Tapang Undang nyempayan bungkung, Rajang Nunggi nunggang baka tumbang gempung jejabang Ketupung jadi ke anak Lang Sengalang Burung ke Benama Dara Tinchin Temaga, lalu beranak ke anak lelaki siko benama Gom ti jadi ke Serani Bungsu Tedung ari Panggau Libau.

2. BERAGAI (The Scarlet-Rumped Trogon)
Beragai tauka kedua bali nama Beragai Sematai Menang Burung, diau ba rumah panjai Lang Sengalang Burung lalu bilik iya nangkan bilik Ketupung. Beragai tu anak Bujang Sebabang Bunga Rangkai. Enti orang ninga munyi Beragai dulu agi ari munyi Ketupung, reti nya burung iya manah laban nya ngayuka iya deka bulih padi tang enti munyi Beragai di dinga dulu ari Bejampang, reti nya ruang bilik orang ke ninga deka ditinggang penusah.

3. BEJAMPUNG (Cristed Jay)
Bejampung tu anak Bujang Kengkang Kerama ti jadi ke Endu Kechapah Dulang, Dayang Kumang Bunga Kenunsung. Nitihka penemu org tuai, Bejampang tu lansik amat ninga lalu jampat amat ngelala. Iya mega ngembuan mata ke lansik (keen sighted) enggau pending ke lansik (sharp hearing). Dalam pengarap kitai menya, lemambang selalu ngangauka Bejampung ngena nama Bujang Kumang Menua Aji, Sengkajang Rejar Batang Munyi, Bujang Berumpang Rarung, Puchuk Ke Tugang Nunggang Tansang, Anak Munsang Ngemata Menua.

4. PANGKAS (Maroon Woodpecker)
Pangkas tu seraban ari burung belatuk ti dikumbai kutuk. Iya anak Bujang Lachau Kurin, jadi ke Endu Punggang Leletan Pulas, endu Bentuk Tinchin Pengabas, Endu Leletan Bujang Emas.

5. EMBUAS (Banded Kingfisher)
Embuas tauka membuas tu anak Raja Taka. Kenu ku cherita tuai, munyi embus nyelai amat iya nya baka munyi “orang ke mentas jaku” . Nya kebuah iya dikumbai orang burung kasih tauka burung sinu tang iya mega selalu dikumbai orang burung berat ketegal ti suah mai berita ti enda menuku.

6. PAPAU (Diard’s Trogon)
Papau tu anak Lalak Pala ba rumah panjai Lang Sengalang Burung , lalu iya mega dikumbai Senabung , Munyi pau pau pau selalu didinga ba kampung puang sereta jarang ditujah mensia. Tang, taja baka nya munyi Papau kekadang baka munyi orang manjung gaga. Nya kebuah iya selalau dikumbai burung panjung tauka kelabu Papau nyenabung. Lebuh munyi iya didinga baka nya, iya dikumbai burung darah. Kitai Iban selalu takut ninga munyi Papau laban munyi burung tu mai rita pemati. Taja bakanya munyi, papau mega bisi mai reti ti manah laban Iban pechaya Petara deka ngelindung sida ia ari utai ti jai baka serang kayau ari munsuh. Sema jaku kitai ninga munyi Papau ba rantau jalai kitai pulai ari umai tauk ari kebun, munyi burung nya mai reti ti manah. Tajapan penusah bisi datai nuntung, kitai deka selamat ditulung kuasa Petara. Nya kebuah kitai Iban arapka kediri ninga munyi Papar sebedau nurun ngayau, laban reti nya Petara deka nulung mandung sida. Nitihka jerita tuai, antu tau madamka suluh buta (ngajih ke munsuh buta) lebuh munsuh nyerang sida ba rantau jalai. Nya Papau dikumbai Burung Bula.

7. NENDAK (White-Rumped Shama)
Nendak diau enggau indai iya ba bilik di pelabuh. Nendak tu enda bebini. Lebuh bumai, orang ngarapka diri bisi ninga munyi iya laban iya mai reti ke chelap, mai pengelikun sereta pengelantang. Nya kebuah Nendak dikumbai burung chelap. Maya bumai tauka pindah ke rumah baru, orang suah ngangauka burung Nendak maya besampi.

Nampung kenang ke udah bisi dilansa aku ba atas tadi. Kelimpas ke ari 7 iku burung mali ke dirintaika aku ba atas, siku agi burung ka balat endar besai reti dalam pengidup kitai Iban kelia ianya Kenyalang. – Ari pemesai reti burung ti, nya kebuah Gawai Burung dikumbai orang Gawai Kenyalang mega.

Kenyalang (Rhinoceres Hornbill) suah disebut dalam timang lebuh maia Gawai Kenyalang tauka timang amat. Lemambang ti ngesuhka leka timang Kenyalang selalu nyebut kenyalang tu dikirumka Petara nyaup bala ngayau ngalahka munsuh. Ngambi ka banding burung kenyalang datai bepuluh puluh iku lalu mantuk sereta ngemutaka mata munsuh. – Dikena ngingatka tulung ari burung kenyalang tu, replika tauka pentik burung kenyalang didirika ba tiang di tanju lebuh maia orang miring begawai. (Gawai Burung/Gawai Kenyalang).

Jalai Pengarap Lama Iban – Beburung

Kitai iban kelia pechaya ka setiap utai ka idup nya bisi semengat magang. Aku bisi mejuraika tauka negu entang pengarap kitai ka pechaya ka petara/antu datai dalam kenyap/mimpi, bejaku tauka nulung. Lalu, aku mega bisi madahka penemu kitai Iban ka arap/pechaya ka petara bejaku ari/nengah burung, lalu ari burung tu tadi, nentuka patut tauka enda patut kitai bejalaika sebarang pengawa.

Kitai Iban dulu menya pechaya amat ke bunyi burung dikena nentuka nasit siku orang ti ninga iya. Ari tu tadi meh penatai Pengarap Beburung dalam pengidup Iban menya. Kenu ko orang tuai, Petara ngena munyi burung dikena ia nguasa pengidup mensia.

Kelimpah ari Lang Sengalang Burung, bisi 7 iku burung ti besai amat reti dalam sistem pengarap lama kitai, iya nya Ketupung, Beragai, Bejampung, Pangkas, Embuas, Papau enggau Nendak. – Dalam leka Timang tauka Pengap, sida tu dikumbai kitai Aki Ketupung, Aki Beragai, Aki Bejampung, Aki Pangkas, Aki Embuas, Aki Papau enggau Aki Nendak.

Nitih ka jerita tuai, semua tujuh iku tu mali magang, lalu sida tu jadi enggau anak Lang Sengalang Burung, reti nya sida ia tujuh iku tu tadi menantu ia magang.

Nyadi dulu bejurai ke pasal Aki Lang Sengalang Burung (Brahmany Kite), kedua bali nama Ia Aki Jugu Menaul Tuntung, entua segala burung mali. Lang Sengalang Burung diau ba Bukit Tutup ba kampung Sungai Merakai. Lalu rumah panjai alai iya diau dikumbai orang Tansang Kenyalang.

Aku kala nanya aya Gregory Nyanggau Mawar nama kebuah Kenyalang berita nama di serata negeri Sarawak? Lalu nama kebuah Kenyalang digaga maya orang bedirika Gawai Kenyalang enggau pentik nya diguna maya Gawai Burung. Nama kebuah tau bisi Timang Kenyalang? Aku nanya pia laban ngenang Petara Aki Lang Sengalang Burung nya mali diri nyadi Burung Lang, lalu ngenang 7 iku menantu iya nadai siku gak bali Kenyalang. Dipelabaka aku, tanya tu kala mansa ruding bala pemaca mega. Lalu tu saut iya:

Kenyalang tu Raja Burung. Iya tu mih ti nyadika entara dunya mensia enggau petara. Kebuah engkeramba kenyalang digaga ngambika Petara nemu bagi orang ti begawai tauka gawa. (Gregory Nyanggau Mawar)

Lang Sengalang Burung tu anak tuai Raja Jembu enggau bini ia Endu Endat Baku Kansat. Reti iya, Sengalang Burung tu uchu Raja Durung enggau bini ia Endu Cherembang Cheremin Bintang, Tukuh Lawang Pinggai Bekaki.

Sengalang Burung jadi enggau Endu Dara Sentaba Balun Kupak, Indai Kechendai Bepantak Jirak. Lebuh bini Sengalang Burung sakit, dua iku menyadi ia ianya Raja Menjaya (Bebangun nyadi Manang lalu dikumbai Menjaya Manang – Manang Bali) enggau Ini Inda (Ini Andan) ngaga pelian betawai lalu ngerai ka bini Sengalang Burung. Udah nya nama bini Sengalang Burung lalu ditukar ngagai Endu Sudan Berinjan Bungkung, Endu Tiu Tiong Menyarung.

Ba penemu kitai Iban, enti orang tak seruran mayur-ayur tabin bebirin lembau makai, pedera renga lain asai, sakit lengit enda nyamai, reti iya nama iya enda entu sengkeman enggau iya, nyangka iya nya alah bulu. Lalu chara Iban kelia ngatur utai nya ngena chara pelian ti dibelianka manang. Lalu pengudah nya tadi, nama iya lalu ditukar. Asi dikempuk 3 macham, lalu ari 3 macham kempuk asi nya tadi, tiap siti diberi nama, lalu ni bagi kempuk asi ti dulu dipantuk manuk, nya mih nama baru orang nya. (Uti tu deka diterangka aku enggau silik agi ba sukut randau ba apak Adat Asal.)

Sengalang Burung seduai bini ia beranak ke tujuh iku anak indu enggau siku anak lelaki. Semua anak indu Sengalang Burung jadi enggau Burung Mali (Omen Mird), nya alai semua ia 7.

Endu Dara Tinchin Temaga Endu Cherebuk Mangkuk China jadi ke Burung Ketupung.

Endu Langgu Ketunsung Ngerembai, Dayang Kumang Bungai Entekai jadi ke Burung Beragai.

Endu Kechapah Dulang Midung, Dayang Kumang Ketunsung jadi ke Burung Bejampung.

Endu Bentuk Chincin Pengabas, Endu Letan Pulai Emas jadi ke Burung Pangkas.

Endu Kechapang Dulang Mas, Iyak Ketupung Bungas Libas jadi ke Burung Embuas.

Endu Mua Puchung Pengabas, Pinggai Besai Nadai Meretas jadi ke Burung Papau.

Endu Dara Chempaka Tempurung Alang, Patri Langit Dayang Kumang jadi ke Burung Malam.

Kengka ke siku-iku anak lelaki Lang Segalang Burung ianya Aji Berani Ngilah Bulan, Entri Suka Raja Rengayan jadi enggau anak Raja Sempulang Gana ti benama Endu Sintung Benih.

Pengawa beburung dikena Iban nyadika tenggau enggau lalau sebedau ngereja sesebengkah pengawa. Lalu tu mih kebuah Iban enti pindah rumah selalu pindah malam (dinihari), ngicaka burung enda bebunyi, lalu tu mega Iban enti pindah tauka mindah tauka ngambi indu anjung lelaki selalu betabuh.

Kenang ke silik agi entang pengawa beburung enggau siku-siku burung mali tau dibacha ba karang 7 Burung Mali – The 7 Omen Birds.

https://ibanpedia.wordpress.com/category/adat-asal/jalai-pengarap/beburung/7-burung-mali/

Ripih Timang

RIPIH JERITA TAUKA MENUA TI DIKESUHKA DALAM TIMANG

Dalam naratif Timang, kelimpah ari nyebut nama Petara ke udah dirintaika ba karang aku ke dulu ari tu (, lemambang mega bisi nyebut jerita tauka ripih menua ti dipansa dalam leka main tu. Nyadi ripih jerita enggau menua iya nitihka tusun di baruh tu:

  • Bujang Pedang ninga auh ribut lalu rari (Bujang Pedang hears the sound of a mighty wind and runs away).
  • Bini Sengalang Burung chelap bulu (Sengalang Burung’s wife is chilled by the wind).
  • Ribut mangkaka rumah Sengalang Burung (the wind blows hard on Sengalang Burung longhouse).
  • Ngiga kayu rumbang tutong (looking for hollow wood for the drum).
  • Sida Ketupung Mansang ngayau (Ketupung and his friends go to war and looking for fresh head to be brought to the human feast).
  • Menua Besi Api (The land of the flint).
  • Menua Tuchok (The land Tuchok lizard).
  • Menua Sandah (The land of Sandah).
  • Menua Rioh (The land of Rioh insect).
  • Menua Nendak (The land of Nendak bird, white rumped shama).
  • Menua Beragai Samatai Manang Burung (The land of Beragai bird).
  • Menua Kelabu Papau Nyenabung (The land of Kelabu Papau bird).
  • Menua Pangkas tauka Kutuk (The land of Pangkas bird or Kutuk).
  • Menua Bejampung (The land of Bejampung bird).
  • Menua Embuas (The land of Embuas bird).
  • Menua Ketupung (The land of Ketupung bird).
  • Menua Kunding Burung Malam (The land of Kunding).
    Menua Rintung Langit Pengulur Bulan.
  • Bala Ketupung nyurung lalu ngaga langkau kayau (Ketupung and his warriors erect the war hut).
  • Ketupung enggau Beragai matak bala (Ketupung and Beragai led their warriors to war).
  • Bala Ketupung nuntung ba rumah Beduru or Nising (Ketupong’s troop landed at Beduru’s longhouse).
  • Wa Puji (Songs of praise).
  • Wa Empas (Songs of anger).
  • Pulai Ngabas (Return from spying).
  • Sengalang Burung nusui mimpi diri (Sengalang Burong relates his dream).
  • Mimpi Ketupung (Ketupung relates his dream).
  • Mimpi Beragai (Beragai relates his dream).
  • Bala Ketupung ngerampas (Ketupung’s troop start to attack).
    Datai ba tinting pangka sealing pulai nyerang (Arrive at the ridge where the warriors shout victoriously on return from battle).
  • Bini Sengalang Burung nyambut igi balang (Sengalang Burung’s wife receives the precious skull).
  • Aki Lang Sengalang Burung mai ngabang (Sengalang Burung leads his people to attend the festival).
  • Mansa Tembawai Lama Sengalang Burung (passing the old house site of Sengalang Burung).
  • Menua Bujang Jegalang (The land of Bujang Jegalang).
  • Mansa Batu Ansah (Passing the whetstone).
  • Mansa pun buluh berani (passing the foot of Buluh Berani).
  • Pintu Langit (Arrival at the door of the sky).
  • Bala Sengalang Burung ngetu ba pintu langit ke rapit (Sengalang Burung and his followers stops at the closed door of the sky).
  • Menua Aki Ungkuk (The country of Aki Ungkuk).
  • Menalan Sabung (The cockfighting ring).
  • Ngerara rampa menua (Appreciating the view of the landscape).
  • Menua Raja Siba Iba (Raja Siba Iba’s country).
  • Menua Burung Raya (The country of Burung Raya bird).
  • Menua Sera Gindi (The country of Sera Gindi).
  • Menua Bengkung apai Kuang Kapung (the country of Bengkung, father of Kuang Kapung bird).
  • Menalan Besai (a widely cleared space).
  • Menua Bhiku Bunsu Petara (The country of high priest of the god).
  • Menua Selampandai (The country of Selampandai).
  • Menua Raja Rengayung – Kijang (The country of Raja Rengayung the barking deer).
  • Menua Rusa – Bunji (The country of sambar deer).
  • Menua Raja Remaung (The country of the tiger chief).
  • Kendi Aji (The road junction).
  • Kampung Baung (The lonely forest).
  • Menua Aki Dunju (The country of Aki Dunju).
  • Menua Durong Biak (The country of the younger Durong).
  • Menua Bunsu Petara (The country of Bunsu Petara).
  • Menua Bangkung (The landing place).
  • Bala Sengalang Burung mandi (Sengalang Burung and his followers bathes).
  • Bini Sengalang Burung mandi (Sengalang Burung’s wife bathes).
  • Bala Sengalang Burung begari (Sengalang Burung and his followers dressed up for the festival). Bala Indu besanggul (The women plait their hair into buns).
  • Bala Sengalang Burung niki ke rumah (Sengalang Burung and his followers walks into the feasting house).

Nyadi, bakanya mih tadi rintai pengawa enggau jalai menua bala Petara ti diambi ngabang ngagai siti-siti pengerami tauka gawai. Pengawa nimang tu enda ambis naka nya aja laban udah tu ditangkan ke pengawa ngaluka Sengalang Burung.

Pengawa tu dikereja tumu pagi. Tuai gawai tauka tuai pengawa miau ngena manuk sabung kena nandaka penatai Sengalang Burung enggau Petara bukai. Tuai gawai bejalai dulu lalu ditangkanka bala bukai ti miau manuk sabung ngagai bala pengabang (nyengkaum bala Iban enggau bala Petara sereta antu lulu ke enda dipeda).

Udah tuai gawai ke bejalai nya, dia dua iku indu Iban ti endang udah dipilih mai piring ading letup pulut lalu ditangkanka sida ke indu enggau lelaki ke agi biak ti begari ngena ngepan Iban. Sida ke indu megai gelas lalu sida ke lelaki megai butul tuak. Pengawa tu disempulangka sekali enggau munyi tabuh tawak, bebendai, engkerumung enggau gendang.

Udah sida ke ngelingi ruai tiga kali, sida ngetu ba ruai tuai gawai lalu betunga enggau bala bujang  berani sereta enggau pengabang ke bukai. Sida ditunggah, dienah enggau manah baka ti nunggah Sengalang Burung, Petara enggau antu lulu bukai ke bisi dikangau ngabang. Sida tu tadi nyadika pengari bala sida bujang berani ari Panggau Libau baka sida Keling enggau Laja ti sama bela dikangau nitihka timang ti udah dikesuhka lemambang.

Udah nya, lemambang lalu nenjang Sengalang Burung. Ba pengawa tu, lemambang duduk betunga enggau bala pengabang ti pemadu dipebasa (pengari Sengalang Burung) enggau pengabang bukai ti ngarika bala sida menantu iya tujuh iku enggau Petara bukai mega.

Pengawa tu lalu ditangkanka enggau pengawa nyugu babi ti diatur urung pukul 6.30 pagi. Babi nya tadi dibunuh lalu atau iya ditela sida ke landik ngabas sereta macha ati babi. Tembu pengawa nya, pemakai ngagai bala pengabang pan dienahka baru

Main Asal Iban: Timang (Invokasyen)

Timang enggau Pengap tu endang iya begulai, baka Sampi enggau Biau.

Dalam leka main Timang, kitai suah ninga nama Timang Jalung, Timang Kenyalang enggau Timang Tapang. Pengawa timang (chants) tauka pengap tu endang iya bekaul enggau pengarap lama kitai Iban ti dikumbai beburung. Sebedau  pengawa  nimang tu berengkah, piring deka disediaka dulu dikena mujuk tauka nundukka semengat sida ti dikangauka.

Pun penatai timang tauka pengap tu endang iya sigi ari asuh antu tauka Petara ti dikumbai Lang Sengalang Burung.

Agi kelia menya, mensia enggau jelu segulai pendiau. Nyadi, hari siti, Lang Sengalang Burung belaya berebutka rian (Tandan Rian Melunjung) enggau Chung Chelulung Apai Keling, Ribai sereta Sabit  Bekait. Nitihka jerita, pun rian tu ulih ngasilka mayuh macham buah. Nya alai pun tu diperebutka bala sida sebuat nya tadi.

Beduduk ari laya nya ngujungka sida empat tu tadi enda ulih sependiau agi. Nya alai, Apai Keling lalu pindah ngagai Panggau Libau. Ribai pindah ke menua ngilah tasik. Sabit Bekait Anchung Selung Bebelit pindah ke Tuchung Besanjung Sinjang Tati Redai Isang (Towering Bridge) mindah ke langit lalu bala Iban pindah ke Batang Ai. Sebedau bala Iban pindah ke Batang Ai, Lang Sengalang Burung, Apai Keling, Ribai enggau Sabit Bekait madahka bala Iban jalai ke menua sida iya. Enggau nya, sida ngasuh bala Iban mengap tauka nimang ngambika sida nemu kitai Iban ngangauka sida.  (Penerang ti silik pasal kitai Iban enda segulai sejalai agi enggau Petara agi tau dibacha ba apak “Adat Asal – Petara Iban”.)

Lebuh sida ninga nama jalai ti disebut dalam timang tauka pengap nya, sida nemu tekala nya bala Iban minta tulung. Lang Sengalang Burung enggau bala Iban agi meruan manah enggau pangan diri laban seduai nadai enggau berebutka rian maya nya. Sida iya agi sepengabang tang sida ke bukai terus enggai bepeda lalu bemunsuh enggau pangan diri.

 PETARA TI DIKANGAUKA DALAM TIMANG

Dalam timang tauka pengap, nama Sabang Jurai, Bunsu Ribut, Pungga tauka Bungai Nuing bisi disebut ngambika sida ulih nulung madahka bala Petara. Taja pia, orang Panggau Libau tu tau nibuh dikangau laban enti sida ninga munyi tawak, bebendai, engkerumung enggau gendang, nya tanda Iban ngambi sida mansang ngabang. Sida iya deka datai mai pengaruh, sakang enggau ubat padi. Lebuh sida ninga bala Iban nutuk beras tauka ngirau rendai tauka mansuh, nya mega nyadika tanda Iban ngangauka sida ngabang.

Lang Sengalang Burung enggau tujuh iku menantu iya deka nengah Pintu Langit. Pintu tu semina ulih ditukangka Lang Sengalang burung aja. Ari atas din, sida dulu ninjau, deka nemu endur tauka alai Iban begawai. Sida nurun niti emperaja tauka neraja (anak raja) lalu terengkah ba kampung alai sida betemu enggau Petara bukai baka Antu Gayu, Antu Tuah enggau Sempulang Gana. Sida tu deka sereta mansang ngabang ke rumah panjai.

Sebedau niki ke rumah panjai, sida dulu ngetu di pendai (tepian ai) alai sida dulu mandi enggau begari. Tembu besiap, sida lalu niki ke rumah diketuaika Lang Sengalang Burung mai pengaruh kena ngayau lalu Sempulang Gana mai pengaruh kena bumai. Sida ke bukai sama bela mai ubat pata ke sakang seribu guna. Tajapan nadai dipeda mata mensia, sida iya endang bisi datai sereta begulai makai, ngirup sereta bebuti ngelingi ranyai di tengah ruai.

Dalam leka timang mega, kelimpah ari ti nyebut jalai ngagai Petara sereta nama Petara ke udah dirintai ba atas nya tadi, mayuh mega Petara bukai ti dikangauka. Rintai nama Petara bukai ti bisi disebut dalam timang iyanya baka:

Aki Papau, Aki Beragai, Aki Bejampung, Aki Pangkas, Aki Embuas, Aki Ungkuk, Aki Ketupung, Antu Enselua, Antu Gayu, Antu Pugai, Apai Nendak, Apai Terabai, Apai Ketupung, Apai Pengaruh, Apai Beragai, Apai Bejampung, Apai Duku, Apai Embuas, Apai Sangkuh, Apai Tukak, Apai Papau, Apai Pangkas, Beketan, Baya, Chaling, Dumun Iban, Empung Petara Atas, Kampung Dalam, Kuju Anggai, Manang Tugang, Manang Betuah, Manang Jaban, Manang Panjai Berang, Meni, Nenalan Lama, Pintu Langit, Pulang Gana, Rapuh, Remaung, Renduh, Renggan, Sekuang Kapung, Sempandai, Sempandai Tuai, Tangga Emperaja, Tedung enggau Tungkat Maut