Sampi (Leka Main Invokasyen)


Sampi tu jaku pengarap asal bansa Iban ti dikena bepintaka berekat sereta tulung ari Petara, bunsu-bunsu antu ti manah, tuai-tuai Iban ke tebangkar ti udah nadai, semengat aki-ini, apai indai, kaban belayan ti udah lesi bebadi laya sulai. Semua sida tu dikangauka datai ngambika makai semua rengka piring ti udah diading enggau pengarap sida tu udahnya malas piring nya ngena tulung tauka pengaruh.

Kelimpah ari pengarap, sampi tu mega adat, leka main asal enggau daya idup kitai bansa sebedau datai pengarap baru baka Kristian, Islam enggau pengarap-pengarap ti bukai. Tu mih kebuah leka sampai ari kelia enda berubah, datai ka saritu.Sampi bebida ari biau laban leka biau tu sepeneka matau nitihka pengelandik kitai siku-siku lalu tau mega berubah nitihka singkang sereta insur pemansang dunya.

Orang ke nyampi tu siku aja ba siti serak pengawa, enda beraban baka nimang (Timang) tauka mengap (Pengap). Enda baka lemambang timang ti meseti lelaki, lemambang sampi tau lelaki sekalika indu sereta enda milih penuai umur. Kelimpah ari lemambang, pengawa nyampi tu mega tau dikereja sebarang orang ti nemu megai piring, asal iya manah pengingat, landik bejaku, landik bemain enggau leka sereta bungai jaku. Leka sampi ti dikembuan iya endang ulih iya belajar ari lemambang ti tebangkar tauka ulih ari kenyap iya empu.

Baka niang lemambang Lindong ari Saratok ambika banding, ketebal agi orang ti landik besampi tu endang sida ti nyadi lemambang timang ti landik mega dalam leka main asal ti bukai baka jaku tuai dikena maya pengawa malah pinang, tusut, renung enggau pelandai. Iya mega landik pasal pengawa turun piring enggau ripih gawai tauka pengawa ti disampika iya. Kitai Iban nyampi laban bisi niat di ati tauka bisi utai ti deka dipinta ari petara enggau bunsu-bunsu antu ti manah. Kelimpah ari nya, tuju Iban ti nyampi mega dikena muai utai jai, ngabau ngerumbau, ngenabar ngelar burung tauka mimpi ti enda manah. Ambika chunto, enti bisi burung jai tauka enda manah, pengawa nyampi deka dulu dikereja apin ka pengawa “makai burung jai” dikereja orang ti tau makai burung.

Apin pengawa nyampi berengkah, orang ka empu pengawa meseti nyediaka piring ading. Rengka piring ti genap meseti bisi ngembuan pinang, sirih, sedi, kapu, daun ruku, semakau, asi amat, garam, sungki, ketupat, asi pulut ruas, telu manuk, penganan tauka tumpi, rendai (letup), tuak tauka arak, buah engkudu, pisang enggau beras kuning (jarang dikena). Manuk pemiau meseti bisi siku, lalu manuk pemiau tu meseti ka manuk lelaki, enda tau manuk indu. Manuk lelaki meseti udah tumbuh tada lalu tan pilih, reti iya ngena bulu tauka chura manuk.

Sebedau nyampi, lemambang sampi deka dulu ngetup besi ka pengering semengat. Udah nya iya berunsut ngena ubat enda busung (Enggaika bisi mansa nama bala entua tauka nama bala ti enda tau disebut nitihka tusut). Lemambang sampi mega deka berunsut enggau ubat enda layu tauka ngerabun ngambika enda alah ayu ti tau ngejungka iya empu sakit ketegal ti enda tan bulu kena bandung utai tauka mensia ti disampika iya.

Lebuh nyampi, lemambang sampi bediri megai manuk nungaka adap matahari tumbuh enggaika kena tinggang kemayang (kelemayang) diri ti tau ngujungka iya empu alah ayu. Lemambang nyampi nitihka ripih tauka rurun. Pun leka sampi tau belabuh ngena “O…ha! O…ha! O…ha!” tauka “Sa, Dua, Tiga, Empat, Lima, Enam, Tu…juh!” nitihka pemesai pengawa ti disampika iya sereta penyampau turun piring. Pengawa sampi ti besai agi selalu iya disempulangka enggau piring ading turun tujuh tauka sembilan lalu kena ngepunka pengawa nyampinya, lemambang deka belabun ngena “O..ha” tiga kali, udahnya baru ditampungka enggau tesa Sa ngagai Tujuh. Lalu enti pengawa sampi nya mit agi, piring selalu iya turun tiga tauka lima, lalu lemambang enda tau ngepunka sampi ngena “O..ha!” tiga kali, tang terus belabuh nyampi ngena tesa Sa ngagai Tujuh.

Kenu ko sida ti nyadi lemambang, kebuah kitai Iban nesa sampai tujuh aja laban Petara ke endang dikarapka Iban bisi tujuh iku. Sida tu diri menyadi, sida tu anak Raja Jembu duduk di batu tinggi didinggai, Meta raja pengibai,lalu sida tu ucu Raja Durung bejuluk lumpung tibang bebaring, Durong tuai be-rumah di tatai belakang tinting. Sida iya tu:

Biduk Linggar natar di senggal gumbang besabung, Aki Jugu Menaul Tuntung, Aki Lang Sengalang Burung.

Manang Langgung ngembuan puchung penyangga nyawa. Matai Tuai Raja Menjaya.

Rangka Kirai Raja Sua, pepat pudah Raja Simpulang Gana.

Raja Biku Bunsu Petara, Pantan Inan Raja Jadia, Apai Maga Raja Lama pun Menua.

Raja Selempandai tau begulaika tanah perai nyadi kerigai anak mensia, Raja Selempeta tau nempa teruba iya, Raja Selempetuh tau ngambuh tubuh mula ada.

Ini Inda rabung menua, Ini Inee rabung hari, Ini Andan bepala bebunga jirak, kulit rapih betubuh biak, baka dara biak ke disuak digung bujang.

Anda Mara, Gangga Gunggung penatai jalai raja, Gangga Ganggai penatai jalai kaya.

Udah ngesuhka pemuka sampi, lemambang sampi nyebut diri enda tulah enda busung enti sema bisi tesebutka nama entua tauka nama bala ti mali disebut nitih tusut laban iya udah berunsutka pengaruh enda busung enggau beketupka besi pengering semengat. Iya mega madahka diri enda busung, enda lunggung laban iya niti nali pengawa orang ke tuai ti udah parai lesi bebadi laya sulai, ukai muntang ukai nengkebang.

Lemambang sampi dulu ngerintaika karung rumah enggau keresa ti di rumah enti iya nyampi dalam rumah. Enti iya nyampi di tanah umai,iya dulu ngerintaika karung tegalan enggau utai di tanah. Lalu enti iya nyampi ba ai, iya dulu ngerintaika bala sida Seregindi ti dulu ngaga ai bepati mayuh nanga. Udah nya, iya lalu ngerintaika karung semua rengka piring ading sereta ngasuh sida nya ngambi petara enggau bunsu-bunsu antu ngabang ngagai gawai tauka pengawa ti dibela. Semua Bunsu Piring madahka diri enda tau ngambi Petara ngabang laban pengawa sida semina nyambut pengabang enggau ngibun pengkalan anak mensia.

Lemambang sampi serebana ngeluluka gawai tauka pengawa enda nyadi laban nadai orang ke tau dikandalka ngambi  Petara ngabang. Lalu nitihka penemu sida lemambang, Bunsu Piring udahnya lalu madahka Bunsu Manuk tau diasuh anak mensia ngambi Petara ngabang. Taja bakanya, bisi gak anak mensia enda setuju ka Bunsu Manuk ngambi Petara ngabang laban kenu ko sida,

“ Enti manuk, dini tau ngambi Petara ngabang. Iya ga jai, diau malai kemi, tinduk malai tai. Gali garing-garing, kemi peneka manching, bira peneka nungging. Merau nadai berangai, duduk enda betikai, berumah semuti bekalai. Beranak ada telu, makai enda bebasu, bira enda besengkilu.”

Pengawalalu bisi tejanggal baru laban nadai orang nemu madahka Bunsu Manuk di menua iya di Munggu Wi Seru, dudi dibatak dulu bekelidak nyadi sana, Rantau Madang Sibau, dudi ditelan dulu masam tama nyawa. Meda baka nya, Bunsu Nyeli seduai Bunsu Seku lalu nyanggup diasuh anak mensia madahka Bunsu Manuk.

Ninga anak mensia nginjau iya ngambi Petara ngabang, Bunsu Manuk dulu minta pemendar ari apai seduai indai iya. Apai enggau indai Bunsu Manuk sigi enda nagang ngenang pemanah anak mensia laban sida manuk ulih idup ketegal ditengkani anak mensia, puni ai ulih nyauk, nyingkau berau ulih nutuk. Bunsu Manuk lalu begari, “Kaki ungki enggau rabi ubung benang. Pala tata enggau lala minyak kepayang. Patuk rasuk bentuk tinchin tumpang. Belanggai mih manuk Tawai ka gansai mata ilang.  Beiku mih manuk Kelabu ka duku perapang pedang. Besayap mih Ijau kepiat ke menyeti bali tengkebang.” Udahnya indai iya lalu nerebaika Bunsu Manuk nuju menua Petara enggau Bunsu Antu ke diambi anak mensia nyadi tuai pengabang dalam sebengkah-sebengkahgawai tauka penga ti diintu kitai Iban.

Lebuh ngambi Petara ngabang, Bunsu Manuk terebai neresa mayuh menua sereta madahka mayuh bendar Petara enggau bunsu antu ke diau di tanah, di puchuk kayu, dalam ai enggau atas langit. Sekeda Petara ka diau di tanah nya baka sida Simpulang Gana, Selempandai, enggau Bunsu Antu ari Panggau Libau enggau Gelung Batu Nakung. Bunsu antu ka diau ba puchuk kayu nya baka sida  Ketupung, Beragai, Bejampung, Pangkas, Embuas, Papau enggau Nendak. Petara enggau bunsu antu ka diau ba ai nya baka sida Seregindi ti dulu ngaga ai bepati mayuh nanga, bala sida Bunsu Ikan, Bunsu Teekuyung, Bunsu Lelabi, Bunsu Gerama enggau Bunsu Baya. Petara enggau Bunsu ka diau ba langit nya baka sida Aki Lang Sengalang Burung, Ini Andan, Bunsu Bintang Banyak, Bunsu Bintang Tiga, Bunsu Bintang Tujuh, Bunsu Bulan, Bunsu Guntur enggau ti bukai.

Petara enggau bunsu-bunsu antu ke ngabang sama bela ninggalka pengaruh dikena sida malas piring ading ti udah digagaka sida.  Sida dulu nyumpah enggau ludah sebedau sida siku-siku pulai ngagai menua diri empu.

Sekeda ari sampi ka suah dikena bansa kitai Iban nya baka Sampi Gawai Burung tauka Gawai Kelingkang, Sampi Nampuk Gawai Sakit, Sampi Nampuk Ngiga Pengaruh, Sampi Meri Anak Mandi, Sampi Manang, Sampi Besampi, Sampi Ngemali Umai, Sampi Ngetas Ulit, Sampi Gawai Benih, Sampi Nugal, Sampi Mudah enggau Sampi Gawai Sandau Hari tauka Pandung ke Tanju.

Telai Pengarang: Udah tu ila kitai ngenang bansa sampi siti-siti, nganti tudah pangan bisi ari lepa mimit. Tuat ruai gak baru dientak, sigi din ditu mih utai nadai. Tang anang mih kita ta ringat lalu ngerijat, kitu-kitu mih selalu, ngabas ruai tudah kaban nyangka ka bisi nambah lansa kenang seleka-dua. 🙂

Advertisement

27 responses to “Sampi (Leka Main Invokasyen)

  1. Bakani Orang Panggau ngau Gelong nyak diau ba tanah laban ari baca aku, sida pindahka langit ari Tampun Bajuah? Ulih nuan nerangke tu.

    • Nyadi nitihka pengingat tuai, orang panggau enggau gelung endang iya diau enggau kitai tu kelia. Bisi 2 kebuah sida iya nyerara diri ari kitai Iban enti nitihka cherita, kesatu nya laban laya ti berebutka buah, lalu kedua nya ketegal orang panggau ti makai tedung.

  2. Qoute: “buah engkudu, pisang enggau beras kuning (jarang dikena).”

    Miring ke nama mesti ngena buah engkudu, pisang ngau berau kuning?

  3. Kemaya pangan ulih ngerintaike.mantaike setiap iti sampi ke bisi disebut datas nyak? Ka beratike jalai menua petara ti disebut dalam setiap iti sampi nyak. Jalai sampi nyak ta sebaka ngau jalai timang tauka pengap ti betalatke sapake diasoh ngambi ngabang ba pun ia.

  4. Nama kabuah Iban arapke Orang Panggau nurnke dunya tu ngarung diri nyadi bansa urar?

    Quote: Kenu ku pengarap asal bansa iban Keling datai ke dunya tu ngarung diri nyadi ular tedung,Laja ngarung diri nyadi ular Kendawang, Bungai Nuing ngarung diri nyadi Ular belalang, pungga ngarung diri nyadi ular meresian tauka ular engkudu (ular meratai iku), Aki Keling selalu ngarung diri nyadi ular Nabau lalu Kumang nyadi ular tedung bulan tauka tedung sinu ngenang.”
    http://ibanentabai.blogspot.com/2011/09/kenang-ngelansa-batang-panggau-libau-di.html

    • Bisi penemu ti madahka mega orang panggau gelung nyerara diri ari kitai iban ketegalka silui ular tedung ti ulih Chung Chelulung apai Keling ti ngejungka sida ti makai iya lenyau ari peda mata.

  5. Turun piring mesti ganjil/tunggal ari 1, 3, 5, 7, 9, 15 sampai 30 tang bisi ga 8.

    Siti nyak dikubai pring jari di Kapit alu diempa urangke empu jari.

    Enti 3, piring ampun tauka seluwak Nama kabuah mesti 3 leka? Tu aku alu enda mereti tuju ia. Sama mega enti 5 kena piring minta/bejalai, 6 piring gawai/bujang berani, 8 piring sangkung (enda nemu sapake disangkung ditu), 9 piring nama kini tuju ia? Piring 15 dikena ba tengan pandong ranyai gawai amat. 30 piring nanam ranyai.

  6. Siti dah agi utai ka ditanya aku: Nama kabuah pemayuh gelas ai tuak kena nabar burong lemambang tauka urang nasak mesti 30 tauka 70 gelas ,aya ngalu pengabang ba tengah laman rumah bakake dibaca aku.

  7. Jalai jerita sampi tu ngau ka sebaka ngau jalai timang, ari ngambi petra ngabang alu nujah mayuh menoa.

  8. Bintang Banyak ngau bintang 7 enda sebaka kini?

  9. Nama sampi besampi nyak? Nama sampi mudah?

  10. Sap ulih meri cunto sampi tu?
    * Sampi Gawai Burung tauka Gawai Kelingkang,
    * Sampi Nampuk Ngiga Pengaruh,
    * Sampi Besampi,
    * Sampi Ngetas Ulit,
    * Sampi Gawai Benih,
    * Sampi Mudah enggau
    * Sampi Gawai Sandau Hari tauka Pandung ke Tanju.

  11. Tu cunto sampi mudah kini?
    Antu Rua, antu rangka__Sebansa roh ti jai ke mai pengerua, pengerugi enggau pengerusak. Chunto sampi kena muru Antu Rua: ‘Nyah…, tu beri ngagai Antu Rua, Antu Rangka, Taban rinan, ngagai menua kita, Anang agi minta, anang agi nanya, Anang ngachau, anang ngeregau.
    http://roniedgreat.blogspot.com/2011/08/tusun-leka-jako-iban.html

  12. Tu cunto sampi mudah siti da kini?
    LEKA SAMPI BETABUR KA BERAS KUNING
    Nyadi tu beras kuning, beras ading..
    Digaga Kumang Indai Abang, Lulung Indai Mendung..
    Nyadi di beras kuning..
    Nyadi baya, nyadi naga..
    Nyadi ular nyadi nyembayar..
    Nyadi tedung nyadi remaung..
    Nyadi antu nyadi jelu..
    Sapa ti jai ati jai jari..
    Jai lintan jai dalam..
    Orang ka tau tepang tau rang..
    Orang ti jai jako di ujung kayu..
    Empa ulih kita, empa mata kunyah kekah..
    Ngambi ka parai nitih ka matahari mati..
    Nitih ka matahari padam matahari tenggelam.

  13. Dalam sampi pan sama bisi baambi ngabang baka dalam timang mega.

  14. Nama tuju leka/turun piring ti mesti tunggal ari 1, 3, 5, 7,,9 alu bisi ga 8? Nama tuju agih piring?

  15. ” tuju Iban ti nyampi mega dikena muai utai jai, ngabau ngerumbau, ngenabar ngelar burung tauka mimpi ti enda manah. Ambika chunto, enti bisi burung jai tauka enda manah, pengawa nyampi deka dulu dikereja apin ka pengawa “makai burung jai” dikereja orang ti tau makai burung.” …. tu dikumbai kitai bebiau …. dalam pengawa bebiau, kitai bisi nyebut leka sampi.

Kitai Iban sigi patut bekunsika buah penemu ti manah enggau pangan diri, baka ke beduaka lampang rusa, bebagika lampang babi, ngenjuk lampang pelanduk, betetakka lampang bayak. Ngambika utai ti berat tau nyadi lempung, utai simpi tau segala, utai bingkuk tau lurus. Bekunsi kitai buah penemu ti manah enggau pangan diri ngambi ke bansa kitai tau pegari ditemu dunya, bediri sama tinggi, duduk sama pemaruh enggau bansa bukai. - Nadai salah mejah seruri, sigi endang dianti-anti. :)

Fill in your details below or click an icon to log in:

WordPress.com Logo

You are commenting using your WordPress.com account. Log Out /  Change )

Twitter picture

You are commenting using your Twitter account. Log Out /  Change )

Facebook photo

You are commenting using your Facebook account. Log Out /  Change )

Connecting to %s